Ташкентте Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ/ACTRAV) еңбекшілер бюросының қолдауымен «Жаңа қоғамдық келісімшарт: Еуропа және Орталық Азия кәсіподақтарының көзқарасы» атты екі күндік халықаралық конференция өз жұмысын бастады. Конференцияға Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы, Халықаралық кәсіподақтар конфедерациясының Бүкілеуропалық аймақтық кеңесінің (ХКК БЕАК) вице-президенті Сатыбалды Дәулеталин бастаған делегация қатысуда.
ХЕҰ/ACTRAV директоры Мария Хелена Андре өзінің алғы сөзінде еңбекшілердің игілігі үшін жаңа қоғамдық келісімшартты қалыптастыру және іске асыру үдерісіндегі тынымсыз қызметі үшін әріптестеріне алғысын білдірді.
Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы, Халықаралық кәсіподақтар конфедерациясының Бүкілеуропалық аймақтық кеңесінің вице-президенті Сатыбалды Дәулеталин жаһандық дағдарыстар күшейген кездегі «полидағдарыс» ұғымына анықтама берді. Бұл адамдар мен жалпы ғаламшардың әл-ауқатына елеулі зардаптар әкеледі.
Осыған байланысты, спикердің айтуынша, бүгінде өндірістік және тұрмыстық тіршілік ету ортасының өзгеруіне байланысты еңбек адамының осалдығы бірнеше есе өсті және бұл әсіресе COVID-19 тудырған пандемия кезінде байқалды.
«Адамның тұрақсыз әрекеті нәтижесінде қоршаған ортаның тез нашарлауы жұмыс орындарының одан әрі қысқаруына, еңбек нормаларының бұзылуына, халықтың қауіпсіздігі мен кедейлігіне әкеледі. Мен БҰҰ-ның 2021 жылғы ресми құжаттарында келтірілген кейбір сандарды атап көрсетейін. Әлемде соңғы 60 жылдағы барлық ішкі қақтығыстардың 40%-ға жуығы табиғи ресурстар үшін күрестен туындаған.
Әлемде қағаз өнімдерін тұтыну 40 жыл ішінде 400%-ға өсті. Бүгінде оны өндіру үшін жыл сайын бір миллиардтан астам ағаш кесіледі. Жыл сайын әлемде ауаның ластануынан 7 миллионнан астам адам көз жұмады, ал өлім-жітімнің 1/3 бөлігі жүрек-қан тамырлары, созылмалы респираторлық аурулар мен өкпенің қатерлі ісігінен болады. Болжамдар бойынша 2050 жылға қарай планета халқының 70 пайызы қалаларда тұратынын ескерсек, атмосфералық ауаның күйі қала тұрғындарының денсаулығына үлкен қауіп төндіретін болады», — деді статистикалық мәліметтерге сілтеме жасаған ХКК БЕАК вице-президенті.
Сатыбалды Дәулеталиннің айтуынша, осы және басқа да экологиялық проблемаларды еңсеру үшін Орталық Азия елдеріне тепе-теңдік пен қауіпсіздікті сақтайтын, қоршаған ортаны қалпына келтіретін технологиялық трансформация және тиімді, үнемді «жасыл» технологиялармен жылдам алмасу қажет. Оларды тек Орталық Азия елдерінің барлық серіктестерінің күш-жігерін біріктіру арқылы ғана шешуге болады.
«Қазақстанның Орталық Азия елдері үшін климат мәселелері туралы жобалық кеңсе құру туралы ұсынысы климаттың өзгеруіне бейімделу бойынша бірлескен тиімді шараларды әзірлеуді бастауға мүмкіндік береді және Орталық Азия елдерінің климаттың өзгеруіне қарсы жаһандық күреске қосылуы үшін маңызды қадам болып табылады. Егер елімізді алсақ, Қазақстан жаһандық үрдістерді ұстана отырып, климаттың өзгеруімен күресте 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу, сондай-ақ тұрақты даму үшін Орталық Азияның аймақтық климаттық хабы ретінде әрекет ету сияқты ауқымды мақсаттарды қойып отыр», — деді конференция қатысушыларына спикер.
Қазақстан Париж келісіміне қол қойған Орталық Азияның алғашқы елдерінің бірі болды. «Жасыл» экономикаға көшу тұжырымдамасына сәйкес ел алдымызға ауқымды міндеттер қойып отыр: 2050 жылға қарай жалпы ішкі өнімді 3%-ға арттыру, 2030 жылға қарай жаңартылатын энергия көздерінің үлесін 15%-ға дейін арттыру, 2030 жылға қарай парниктік газдар шығарындыларын 1990 жылғы деңгейден 15% — ға қысқарту.
ХЕҰ болжамы бойынша, 1,5 миллиард адамға тең жаһандық жұмыс күшінің жартысынан көбі осы ауысудан белгілі бір дәрежеде зардап шегеді деп жобалайды. Мысалы, баламалы энергия көздеріне деген қызығушылықтың тез өсуімен бұл сектордағы жұмыспен қамту бүгінгі күні 4,2 миллион болса, 2030 жылға қарай 20 миллионға дейін өседі.
Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы форумға қатысушылармен бірқатар бастамалармен бөлісті.
«Қажет: қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуға және экологиялық жағдайды жақсартуға көмектесетін жасыл жұмыс орындарын құру, экологиялық бағдарланған еңбек нарығын құру арқылы жұмыспен қамтуға жәрдемдесу саясатын әзірлеу.
Халықаралық еңбек ұйымының мәліметтері бойынша, жасыл экономиканың арқасында бүкіл әлем бойынша 15 миллионнан 60 миллионға дейін жұмыс орындарын құруға болады, бұл жұмыссыздық деңгейін төмендетеді және қоршаған ортаны сақтауға ықпал етеді; жұмысшыларды экономиканың жасыл салаларында жұмыс істеуге қажетті жаңа құзыреттерге үйрету; жұмыс берушінің жасыл жұмыс орындарын құруға экономикалық қызығушылығын қамтамасыз ету; жұмыс берушінің Жасыл жұмыс орындарын құруға жасыл жұмыспен қамту қажет», — деп атап өтті ҚРКФ төрағасы.
Сонымен қатар, жүргізілген есептеулерге сәйкес, негізгі капиталға салынған табиғатты қорғау инвестицияларының 1% — ға өсуі жұмыссыздық деңгейінің 0,68 % — ға төмендеуіне ықпал етеді. Жасыл жұмыс орындарын құру жобаларын ынталандыру үшін әртүрлі көздерді, соның ішінде банк қаражатын және мемлекеттік-жекеменшік әріптестік тетіктерін пайдалануға болады. Энергия және ресурс үнемдейтін өндіріс технологияларына инвестициялар қоршаған ортаны қалпына келтіру мен сақтаудың ғана емес, сонымен қатар еңбек нарығында жұмыспен қамту деңгейін арттыру үшін қажетті жаңа лайықты жұмыс орындарын құрудың және ескіргендерді жаңғыртудың көзі болып табылады, бұл еңбек нарығындағы жұмыспен қамту деңгейін арттыру үшін қажет.
«Жасыл экономикаға көшуде шешімдер қабылдау кезінде еңбек жағдайларын жақсарту және қызметкерлердің денсаулығын қорғау жөніндегі іс-шараларды өткізуде кәсіподақтардың рөлін арттырудың тиімді тетіктерін пайдаланған жөн. Біріншіден, қызметкерлерді еңбек нарығындағы өзгерістерге дайындауға көмектесу үшін оқытудың жаңа саясаты қажет. Бұл ретте біліммен, озық тәжірибемен алмасу және әсіресе, жұмысшылардың барлық санаттарының кәсіби біліктілігін арттыру басты мәнге ие. Екіншіден, ірі корпорациялар үшін ғана емес, сонымен қатар шағын кәсіпорындар үшін де инвестицияны ынталандыратын бизнесті дамыту саясаты қажет. Үшіншіден, бүгінде әлем халқының 70% — дан астамында қажетті әлеуметтік қорғау болмағандықтан, әлеуметтік саясат жасыл экономикаға көшуде басымдыққа ие болуы керек. Сонымен қатар, әлеуметтік саясат келесі принциптерге негізделуі керек: лайықты жалақы, жұмыс уақытының кепілдігі, қауіпсіз еңбек жағдайлары, әлеуметтік қорғау. Төртіншіден, әлеуметтік саясаттың орталық бөлігі болып табылатын үшжақты диалог жүйесін жетілдіру өте маңызды. Үшжақты сындарлы диалог қалпына келтіру және жасыл экономикаға көшу кезеңінде жұмысшыларды қауіпсіз жұмыс орындарымен қамтамасыз етуде консенсусқа қол жеткізудің ең тиімді және сенімді жолы болып табылады. Бесіншіден, экономиканың жаңа салаларына жұмысшылардың ауыртпалықсыз өтуі үшін еңбекке қабілетті халықты әлеуметтік қолдаудың құқықтық тетіктерін түбегейлі өзгерту қажет. Сонымен қатар жастар сияқты әлеуметтік топқа көмектесетін нақты мақсатты шаралар қажет. Алтыншыдан, «жасыл» экономикаға көшу процесінде кәсіподақтардың мүмкіндіктерін кеңейту үшін, ең алдымен, қызметкерлердің барлық деңгейде, оның ішінде жұмыс орнында ақпарат алу, білім алу және кәсіптік білім алу құқығын қамтамасыз ету қажет», — деп, өз бастамаларымен бөлісті Сатыбалды Дәулеталин.
Сөзінің соңында қазақстандық кәсіподақ жетекшісі Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясы климаттың өзгеруіне қарсы іс-шараларды тиімді жүзеге асыруды қамтамасыз ете алатын әлеуметтік диалог екеніне сенімді екенін атап өтті.
Халықаралық конференция аясында Әзербайжан, Армения, Грузия, Молдова, Латвия, Литва, Польша, Тәжікстан, Түркия, Эстония өкілдері, сондай-ақ БҰҰ, ХЕҰ сарапшылары екі күн ішінде Жаңа қоғамдық келісімшартты іске асыру жөніндегі өз көзқарастары мен жоспарларын ұсынады. Форум қорытындысы бойынша әлеуметтік серіктестерге арналған бірлескен Ұсынымдарды талқылау және қабылдау жоспарлануда.
ҚР Кәсіподақтар
федерациясының медиа
орталығы