Цифрлық технологиялардың қарқынды дамуы өмірімізді жеңілдеткенімен, кибер алаяқтық сияқты жаңа қауіп – қатерлерді де алып келді. Бұл мақалада Қазақстандағы кибер алаяқтықтың қазіргі жағдайы, оған қатысты қылмыстық жауапкершілік және одан сақтану жолдары қарастырылады. Қазақстанда кибер алаяқтық оқиғаларының саны өсуде. 2023 жылдың алғашқы тоғыз айында 15 мыңнан астам интернет – алаяқтық тіркелді, оның ішінде 3 мыңнан астамы банк қызметкерлерінің атынан жасалған. 2022 жылы интернет – алаяқтықтан келген шығын 20 миллиард теңгеден асты. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде кибер алаяқтыққа қатысты жауапкершілік қарастырылған. Мысалы, 190 – бапта («Алаяқтық») Алаяқтық, яғни бөтеннің мүлкін жымқыру немесе алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен бөтен мүлiкке құқықты иемдену – Мүлкі тәркіленіп, бір мың айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не алты жүз сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не екі жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Кибер алаяқтықтан сақтану үшін келесі шараларды ұстану маңызды:
- Жеке ақпаратты қорғау: Банктік деректерді, құпия сөздерді және жеке мәліметтерді ешкімге жария етпеңіз.
- Күмәнді сілтемелерден аулақ болу: Белгісіз көздерден келген сілтемелерді ашпаңыз және күмәнді сайттарға жеке ақпарат енгізбеңіз.
- Қауіпсіздік бағдарламаларын пайдалану: Компьютер мен мобильді құрылғыларда антивирус бағдарламаларын орнатып, оларды үнемі жаңартып отырыңыз.
- Қаржылық операцияларды тексеру: Банк шоттарыңыздағы күмәнді транзакцияларды дереу банкке хабарлаңыз.
Кибер алаяқтықтан қорғану әрбір азаматтың жауапкершілігінде. Өз қауіпсіздігіңізді қамтамасыз ету үшін жоғарыда аталған шараларды ұстанып, сақ болыңыз.
Р.Т. Ибрашов
Орал қалалық сотының бас
маманы – сот отырысының
хатшысы